سنگ به توده ای متراکم و هماهنگ یک یا چند کانی که به طور طبیعی شکل گرفته باشد گفته می شود. به طور کلی، سنگ ها بر اساس نحوه تشکیل به سه دسته عمده طبقه بندی می شوند: سنگ های آذرین، سنگ های رسوبی و سنگ های دگرگونی.
سنگ های آذرین یا آتشفشانی (Igneous rock) ـ از سرد و سخت شدن «ماگما» شکل می گیرند. هنگامی که ماگما یا مواد مذاب در زیر زمین سخت و جامد شوند، سنگ آذرین تشکیل می شود. سنگ های آذرین بر اساس عمق تشکیل به دو دسته تقسیم می شوند سنگ های آذرین درونی و سنگ آذرین بیرونی
اگر ماگما دراعماق زمین سرد شوند . سنگ های آذرین درونی را تشکیل می دهند. این سنگ ها به تدریج سرد شده و بلورهای درشتی دارند. انواع سنگ های آذرین درونی شامل : گرانیت ها و پگماتیت ها هستند.
اگر ماگما روی سطح زمین یا در بستر اقیانوس جاری شود، آذرین های بیرونی یا نفوذی تشکیل می شوند. مشخصه اصلی این نوع سنگ ها ریزبلور بودن آنهاست مانند بازالت
طبقه بندی دیگری برای سنگ های آذرین وجود دارد که براساس میزان سیلیس موجود در سنگ ها است به این صورت که:
سنگهای اسیدی : سنگهایی که بیش از 63 درصد سیلیس دارند.
سنگهای متوسط : سنگهایی که بین 52 تا 63 درصد سیلیس دارند.
سنگهای بازیک : سنگهایی که بین 52 تا 45 درصد سیلیس دارند.
سنگهای اولترابازیک : سنگهایی که کمتر از 45 درصد سیلیس دارند.
سنگ های رسوبی (sedimentary rocks)ـ به طور معمول از ته نشست مواد رسوبی که توسط آب، باد یا یخ روی سطح زمین و یا در اقیانوس ته نشین شده اند ایجاد می شوند.
این سنگ ها تقریباً همیشه به صورت لایه لایه تشکیل می شوند. و مراحل ته نشست فشردگی چسبندگی و لایه بندی و پر شدن منافذ از سیمان را طی می کند.
از لحاظ نحوه تشکیل سنگ های رسوبی به پنج دسته تقسیم می شوند:
1-سنگهاي تخريبي (Trigenous Rocks): سنگهايي هستند که از خرده ها و ذراتي که از تخريب و انهدام ساير سنگها حاصل شده اند بوجود آمده اند. مثل ماسه سنگ، گلسنگها، رس سنگها
2- سنگهاي سيليسي (.Siliceous Rocks): سنگهايي هستندکه در ترکيب شيميايي آنها سيليس فراوان است . مثل سنگ چرت .
3- سنگهاي کربناته (.Carbonaters Rocks): در اين دسته سنگها، کربنات کلسيم (کاني کلسيت و يا دولوميت ) فراواني وجود دارد مثل سنگهاي آهکي
4- سنگهاي تبخيري (.Evaporties Rocks) : در تشکيل اين دسته سنگها فعل و انفعالات شيميايي موثرند و چون در اثر تبخير آب دريا حاصل شده اند آنها را سنگهاي تبخيري ناميده اند، مثل سنگ نمک، سنگ گچ .تراورتن
5- سنگهاي ارگانيک (.Organic Rocks ): در تشکيل آنها موجودات زنده ائم ازگياهان و يا جانوران بکار رفته است و از بقایای صدف های آهکی موجودات زنده ایجاد شده اند مانند: کوکینا
سنگ های دگرگونی (Metamorphic rocks) ـ سنگ هایی هستند که در اعماق زمین تحت تاثیر فشار و حرارت بالا ترکیب شیمیایی و بافت آنها تغییر کرده و به یک سنگ جدید تبدیل می شوند. سنگ های دگرگونی مشخصه اصلی انها حل شدن کانی و متبلور شدن مجدد آنهاست. از انواع سنگ های دگرگونی می توان به ماربل و اونیکس نام برد که بصورت گسترده در ساختمان سازی استفاده می شود.
انواع مختلف دگرگونی به شرح زیر است:
1- دگرگونی ناحیه ای : اگر یک گسل در منطقه وجود داشته باشد. این گسل در اعماق زیاد بر اثر فشار و حرارت بالا باعث ایجاد دگرگونی می شود
2- دگرگونی تدفینی: در اثر وزن رسوبات بالایی ایجاد می شود
3- دگرگونی هیدروترمال: این نوع دگرگونی بر اثر نفوذ آبهای گرم به داخل سنگ ایجاد می شوند
4- دگرگونی مجاورتی: زمانی که یک توده مذاب در کنار سنگ ها قرار بگیرد سنگ های اطراف خود را دچار دگرگونی می کند که اصطلاحا به آن هاله دگرگونی هم گفته می شود.
اونیکس یک نوع سنگ دگرگونی است که در اثر دگرگونی سنگ آهک در اثر حرارت و فشار بالا تشکیل می شود.
چرخه سنگ
به مجموعه فرایندهایی که به دنبال آن ها سنگ ها تشکیل، شکسته و خرد می شوند و دوباره به عنوان سنگ های جدیدی شکل می گیرند، چرخه سنگ گفته می شود. این فرایندها وابسته به عواملی نظیر فشار، دما، زمان و تغییرات در شرایط محیطی پوسته زمین (لایه سخت بیرونی) هستند.
در چندین مرحله از چرخه سنگ، سنگ های فرسوده و قدیمی خرد می شوند، کانی های تازه ای شکل می گیرند و سنگ های جدیدی از ترکیبات سنگ های قدیمی به وجود می آیند.
بنابراین، سنگی که زندگی خود را به عنوان یک سنگ آذرین در سطح زمین آغاز کرده است، می تواند پس از مدتی در قالب سنگ رسوبی، سنگ دگرگونی یا سنگ آذرین تازه ای وارد چرخه طبیعت شود.