تاریخچه سنگبری در ایران و جهان

تاریخ برش سنگ در دنیا به 3000 سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد که بشر از تیشه های ساخته شده توانست سنگ را بشکافد و وسایل ساده ای همچون ابزار . وسایل تزئینی . مهره و حتی کاسه بسازد. بشر اولیه برای برش سنگ های سختی نظیر مرمریت و گرانیت ابتدا سوراخ هایی را با چکش ایجاد می کرد و با استفاده از چوب گوه های چوبی را می ساخت و در این سوراخ ها قرار می داد و سپس با خیس کردن این گوه ها و انبساط و انقباض در طول شبانه روز ترک هایی در سنگ ها ایجاد می شد که می توانستند به راحتی سنگ را خرد نمایند. بعد ها در عصر برنز و آهن این کار با استفاده از چکش های اهنی و وسایل برنزی انجام شد.

در دهه 1400 با ایجاد چرخ های آسیاب روش های بهتری برای صیقل دادن سنگ ها ایجاد شد در این روش از دو سنگ محدب جهت صیقل دادن سنگ نمونه استفاده می شود. این در حالی است که هنوز در این دهه برش های مربوط به مجسمه سازی با تیشه و چکش انجام میشد. شهر ایدار – اوبرشتاین آلمان اولین شهری بود که طبق یافته ها در اواخر قرن 14 معدنکارانی که در معادن اطراف عقیق استخراج کرده بودند شروع به برش دادن ان کردند .

در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم با شروع انقلاب صنعتی در اروپا . اختراع ماشین بخار و اولین موتور بخار برای بیرون کشیدن آب از معادن . میزان بهره برداری و استخراج از معادن افزایش یافت در سال 1926 تیغه ای اختراع شد که می توانست مصالح بنایی نظیر سنگ آجر و .. را برش دهند. برش با استفاده از تراشه های الماس که در یک بدنه فلزی تعبیه شده بود ایجاد می شد.

در سال 1936 با اختراع سنگ تراش برقی روش های برش تغییر پیدا کرد و طی چهل سال میزان تولید کنندگان و برش دهندگان سنگ افزایش یافتند. این اره ها در طول سالها به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفتند و عمدتا یا با برق ولتاژ های 120 یا 240 ولت و یا با موتور کوچک بنزینی کار می کردند . همه این دستگاه های برش در مجاورت آب و بصورت مرطوب کار می کردند.اره های سنگ تراشی به دو دسته 14 و 20 اینچی تقسیم می شدند.

در دهه های 50 و 60 نوع تیغه های ساینده خشک هم استفاده می شد اگر چه هزینه آنها بسیار کمتر از تیغه های الماس بودند اما اشکال زیادی داشتند : تیغه ها خیلی زود فرسوده می شدند . ایجاد گردو غبار زیادی می کردند . علاوه بر گردو خاک برش سنگ گرد و خاک ناشی از سلیسی که بر روی تیغه ها ریخته می شد و در برخی موارد همراه با آزبست هم بود برای تنفس  انسان خطرناک بود. در این دوران برش سنگ با سلیس یک گزینه ثابت نبود و به تدریج در دهه 80 تغییر یافت و دستگاه های الماسه و نوع برش با دقت و سرعت بیشتری گسترش یافت.

سنگبری در ایران

اولین دستگاه سنگبری در ایران در سال 1307 هجری شمسی همزمان با ساخت کاخ مرمر با تیغه های آهنی که با پودر و سیلیس کار می کرد و به اره گلی معروف بود در منطقه نازی آباد تهران ساخته شد. دستگاه بعدی در سال 1312 توسط گلداشمیت شرکت اشکودا در بازار تهران جهت احداث بانک ملی و ساختمان دادگستری راه اندازی شد. اما اولین کارخانه سنگبری ایران در سال 1317 توسط کارشناسان آلمانی به سفارش آستان قدس رضوی در مشهد احداث گردید که سنگ های مرقد مطهر امام رضا (ع) و بانک مرکزی تهران، بانک سپه و کاخ مرمر توسط این کارخانه تولید گردید. دستگاه قله بر این کارخانه که معروف به اره گلی بود دارای 40 تیغه فولادی بود که با فاصله 3 تا 5 سانتی متر توسط یک بازو حرکت می کرد و از بالای تیغه ها مرتباً آب روی تیغه ها و سنگ پاشیده مید و برای برش سنگ از پودر سیلیس که توسط کارگر روی سنگ پاشیده می شد تا پودر سیلیس مابین تیغه فولادی و سنگ قرار گیرد و با فشار تیغه ها بر روی سنگ برش صورت گیرد. در سال 1320 شرکت اشکورا و شرکای ایرانی یک کارخانه سنگبری در محله جوادیه تهران راه اندازی کردند و همزمان کارخانه نازی آباد کارخانه خود را توسعه داد و تعداد اره های سنگبری را به یازده دستگاه افزایش داد و سنگ های حرم امام حسین (ع) در کربلا و حرم حضرت علی در نجف اشرف را تولید نمودند.

در سال 1345 تحولی در تولید سنگ بوجود آمد و با نصب جرثقیل دروازه ای و اره سنگبری با تیغه های الماسی تولید سنگ به صورت انبوه درآمد و تعداد سنگبری ها در تهران و اصفهان و محلات افزایش چشمگیری پیدا کرد. اکتشاف، استخراج، حمل، برش و ساب که در طول زمان از روش سنتی و دستی در ایران رایج بوده در دوره های اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است. اکثر کارخانه های سنگبری یا از ماشین آلات روز دنیا استفاده می کنند و یا از دستگاه ها و ماشین آلات ساخت داخل که از کیفیت قابل قبولی برخوردار است.