مجسمه سازی و مجسمه سازان مرمریت در ایران

استاد ابوالحسن صدیقی، سال ۱۲۷۳ در تهران متولد شد. او بعد از دوران ابتدایی به تحصیل نقاشی مشغول شد و برای ادامه کار به کلاس‌های «کمال‌المک» رفت.مدتی بعد به مجسمه‌سازی علاقه‌مند شد و تصمیم گرفت آن را به صورت حرفه‌ای دنبال کند. پیش از صدیقی هیچ استادی در این زمینه در ایران فعالیت نمی‌کرد. کمال‌الملک با دیدن مجسمه های او متوجه استعداد صدیقی شد و گلخانه‌ مدرسه را تبدیل به کارگاه مجسمه‌سازی می‌کند و صدیقی ضمن تدریس نقاشی به تجربه ‌اندوزی در زمینه مجسمه‌سازی می‌پردازد و با مطالعه کتاب‌هایی که کمال‌الملک از اروپا با خود آورده تا حدی با مسائل تئوریک مجسمه‌سازی آشنا می‌شود. پس از آن که چندین مجسمه گچی می‌سازد و طی دو سه سال تجربه لازم را به دست می‌آورد.

روزی از کمال‌الملک می‌خواهد که امکان ساختن مجسمه‌ای از سنگ را برای او فراهم کند که کمال‌الملک ابتدا مخالفت می‌کند و امکانات و تجربه صدیقی را کافی نمی‌داند اما سرانجام موافقت می‌کند و هزینه خرید سنگ را تقبل می‌کند. صدیقی از روی عکسی از مجسمه ونوس دومیلو کار ساختن مجسمه ونوس را شروع می‌کند و سرانجام در سال ۱۳۰۴ کار این مجسمه سنگی به اتمام می‌رسد.

کمال‌الملک که متوجه استعداد کم‌ نظیر شاگرد خود می‌شود او را به همراه مجسمه سنگی ونوس میلو به حضور احمدشاه می‌برد و در این دیدار احمدشاه پنجاه تومان که در آن زمان پول زیادی بود به کمال‌الملک می‌دهد و مقرری ماهانه‌ای به مبلغ ۲۰ تومان برای پیش‌برد و تداوم کارهای صدیقی برای وی تعیین می‌کند و کمال‌الملک نیز سرپرستی کارگاه تازه تاسیس شده مجسمه‌سازی مدرسه صنایع مستظرفه را به او می‌سپارد.

در این دوران او مجسمه‌های متعددی می‌سازد از جمله مجسمه گچی فردوسی، مجسمه‌های نیم‌تنه و تمام قد امیرکبیر، مجسمه ابوالقاسم، مجسمه الیاس دوره‌گرد و دلاک حمام. ماندگارترین مجسمه این دوران، که در سال ۱۳۰۵ ساخته شده‌است، مجسمه سیاه نی‌زن (حاج مقبل) است که از گچ فرنگی پاتینه شده ساخته شده‌است و ارتفاع آن ۹۳ سانتی‌متر است و هم‌اکنون در موزه هنرهای ملی نگهداری می‌شود.

پس از مرگ کمال‌الملک در ۱۳۱۹ به دلایل نامعلومی این مدرسه تعطیل شد. اما بعد از مدتی مدرسه دیگری به نام مدرسه هنرهای زیبا وابسته به وزارت فرهنگ تشکیل شد صدیقی پس از مدتی سرانجام ‌پذیرفت که در این مدرسه جدید به تدریس بپردازد. این مدرسه بعد از تاسیس دانشگاه تهران تحت عنوان دانشکده هنرهای زیبا به کار خود ادامه ‌داد و ریاست دپارتمان حجاری در این دانشکده به صدیقی سپرده ‌شد.

صدیقی سرانجام در سال ۱۳۴۰ از دانشگاه تهران بازنشسته شد اما تمام توجه خود را به مجسمه‌سازی معطوف ساخت. او با سفر به ایتالیا موفق شد مجسمه‌های ماندگاری بسازد. مجسمه نادر در آرامگاه نادر شاه مشهد و مجسمه فردوسی در میدان فردوسی تهران و مجسمه خیام پارک لاله تهران هم حاصل این سالها است.

تعداد آثار مجسمه سازی استاد صدیقی بسیار است که علاوه بر مرمریت از متریال های گچ و برنز نیز استفاده گردیده  که در این مقاله فقط به بررسی آثار تندیس های مرمریت استاد صدیقی میپردازیم.

بنا در سبک معماری نوکلاسیک و توسط گابریل گورکیان، معمار سرشناس ارمنی، طراحی شده‌است. کاخ دادگستری در زمینی بنا شده‌است که از چهار طرف مشرف به خیابان‌های اصلی است. مجسمه‌های عظیمی از استادان بزرگ ایرانی زینت‌بخش این ساختمان است که بانوی عدالت اثر ابوالحسن صدیقی و انوشیروان دادگر اثر غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ از جمله آنهاست.

مجسمه خیام در سال ۱۳۵۱ به سفارش انجمن آثار ملی با سنگ مرمریت کارارا در ایتالیا ساخته و سپس به ایران منتقل شد.

این تندیس از روی تصویر اخیر سعدی به قلم ابوالحسن صدیقی طرح و ترسیم شده که انجمن آثار و مفاخر فرهنگی آن را تایید کرده است. صدیقی این مجسمه را از سنگ مرمر تراشیده و سه مترو ۱۰ سانتی متر، ارتفاع آن است. این مجسمه که یک سال و نیم برای تهیه آن وقت صرف شده در شهر شیراز در میدانی بیرون از دروازه اصفهان که به نام سعدی است، نصب شده است.

این مجسمه در سال 1338 ساخته شد جنس آن از مرمریت کارآرا ی ایتالیا است. ارتفاع آن سه متر می باشد و هم اکنون در میدان فردوسی در تهران  می باشد.

از قدیمی ترین ساختمان های زورخانه ای در ایران ساختمان زورخانه بانک ملی ایران است.این ساختمان در سال 1325 در خیابان فردوسی ساخته و در سال 1326-1327 افتتاح گردید.
معماری ساختمان هرچند ساده و سنتی است،اماسردر سنگی بنا درابعاد 85*430 سانتی متر که توسط استاد ابوالحسن خان صدیقی ویژگی خاصی دارد، این سردر نقش برجسته سه خوان شاهنامه را به نمایش گذاشته است:اول به کمند کشیدن زن جادوگر،دوم کشته شدن دیو سفید و دست آخر کشته شدن اژدها به دست رستم.
نقش های چهارخوان داخلی توسط فتح اله عبادی و معمار این ساختمان مرحوم مهندس فروغی رئیس وقت اداره ساختمان می باشد.

استاد رحیم‌زاده ارژنگ تحصیل‌کرده در دانشگاه کیف در شوروی در رشته نقاشی و مجسمه‌سازی بود  و در دهه 40 شمسی فوت کرد.

این تندیس در کاخ دادگستری تهران قرار دارد. و روایتگر دادگری انوشیروان می باشد.

تندیس «نبرد گرشاسب با اژدها» که در سال ۱۳۳۹ در میدان باغشاه (میدان حر کنونی) نصب شد، گرشاسپ از پهلوانان شاهنامه را در حال نبرد با یک اژدها نمایش می‌دهد. گرشاسپ در حالی که نیزه‌ای به دست دارد، در حال نبرد با اژدهایی است که به دور بدن او پیچیده و دهان به روی گرشاسپ باز کرده‌است. این اژدها نماد نیروهای اهریمنی است که انسان را در حلقه خود قرار داده است. گرشاسپ با نیزه به دهان اژدها حمله کرده و می‌تواند نماد پیروزی نیکی بر بدی باشد. در ادبیات اساطیری ایران، «گرشاسپ» نماد انسان و «اژدها» نماد نفس سرکش اوست. این اثر شش و نیم متری به همراه نیزه شش متری آن در مجموع ۱۲/۵ متر ارتفاع دارد.

ساختمان صندوق قرض‌الحسنه پس‌انداز بانک ملی ایران با معماری ویژه خود که در سال ۱۳۰۷ ساخته شده است به عنوان یکی از نخستین و کهن‌ترین ساختمان‌های بانک ملی ایران شناخته می‌شود

مجسمه‌های شیر که در ورودی ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی نصب شده‌اند از آثار غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ هستند.